Trên thực tế, xã hội hiện nay đã và đang tồn tại rất nhiều trường hợp nam nữ chung sống với nhau như vợ chồng mà không đăng ký kết hôn. Đặc biệt, đối với đồng bào dân tộc thiểu số, việc kết hôn chủ yếu được thực hiện theo phong tục, tập quán. Vì vậy, tình trạng chung sống như vợ chồng không có đăng ký kết hôn tồn tại không ít, trở thành vấn đề lớn liên quan đến các quyền cơ bản của cá nhân, sự ổn định trong các quan hệ xã hội, sự công khai, minh bạch trong các giao dịch…
Vậy hôn nhân thực tế là gì? Hiện nay có rất nhiều quan điểm khác nhau về hôn nhân thực tế. Tuy nhiên, theo Tòa dân sự Tòa án nhân dân tối cao thì hôn nhân thực tế phải đáp ứng được cả hai điều kiện về hình thức và nội dung.
Thứ nhất về hình thức: Hai bên chung sống với nhau như vợ chồng trước ngày 03 tháng 01 năm 1987 mà không đăng ký kết hôn.
Thứ hai về nội dung: Hai bên nam, nữ phải tuân thủ đầy đủ điều kiện kết hôn theo quy định của Luật Hôn nhân gia đình năm 1959 (trừ những trường hợp cán bộ miền Nam tập kết ra Bắc trước giải phóng theo thông tư số 60 ngày 22.2.1978 của Tòa án nhân dân tối cao có hướng dẫn: người chồng và hai người vợ có thể thoả thuận chung sống ổn thỏa, tức là toà án không phải huỷ hôn nhân lần thứ hai. Sẽ tiến hành huỷ hôn nhân trong trường hợp có yêu cầu của một hoặc cả hai người vợ (giải quyết theo yêu cầu của vợ).
Luật HN&GĐ năm 2000 cũng quy định công nhận hôn nhân thực tế đối với trường hợp quan hệ vợ chồng được xác lập trước ngày 3-1-1987 (thời điểm Luật HN&GĐ năm 1986 có hiệu lực pháp luật) mà chưa đăng ký kết hôn. Luật cũng dành cho những cặp đôi này một khoảng thời gian để họ đi đăng ký, còn ngoài thời gian này, việc chung sống như vợ chồng không được pháp luật thừa nhận là quan hệ hôn nhân.
Tuy nhiên, sau 12 năm thi hành Luật HN&GĐ năm 2000, việc không thừa nhận hôn nhân thực tế đã nảy sinh nhiều hậu quả pháp lý phức tạp, dẫn đến nhiều ý kiến cho rằng cần tiếp tục thừa nhận quan hệ này. Rất nhiều ý kiến cho rằng cần giữ như quy định hiện hành, không thừa nhận hôn nhân của nam, nữ chung sống như vợ chồng mà không có đăng ký kết hôn.
Ngược lại, cũng không ít người cho rằng, việc không tiếp tục thừa nhận quan hệ chung sống như vợ chồng không có đăng ký kết hôn đã dẫn đến rất nhiều hệ quả tiêu cực cho gia đình và xã hội. Không ít trường hợp người phụ nữ và trẻ em bị phụ bạc, ngược đãi và bỏ rơi một cách vô trách nhiệm sau thời gian tự nguyện sống thử, sống chung giữa các cặp đôi. Vì vậy, Luật HN&GĐ sửa đổi nên công nhận hôn nhân thực tế trong trường hợp việc chung sống được gia đình, cộng đồng dân cư nơi cư trú thừa nhận, đã có một thời gian chung sống nhất định và đáp ứng được các điều kiện pháp lý theo qui định. Việc công nhận hôn nhân thực tế sẽ giúp người phụ nữ và trẻ em (thường là những người người yếu thế trong gia đình) có sự bảo hộ của pháp luật...
Theo quan điểm cá nhân tôi, nên bãi bỏ quy định về hôn nhân thực tế, bởi việc công dân đăng ký kết hôn là nhằm xác lập quan hệ vợ chồng, để quan hệ đó được pháp luật bảo vệ. “Trước đây, khi hiểu biết pháp luật còn hạn chế, có thể xem như thời kỳ quá độ, nên còn có thể chấp nhận. Nhưng đến nay, sau hơn mười năm thi hành luật, quy định của pháp luật đã ổn định và toàn diện hơn vậy nên nếu tiếp tục thừa nhận vấn đề này sẽ làm thay đổi góc nhìn pháp lý về quy định điều kiện kết hôn, giảm sự tôn trọng pháp luật. Hơn nữa, đăng ký kết hôn là để đảm bảo quyền lợi của chính mình, mà tự họ còn không có trách nhiệm với chính họ thì tại sao Nhà nước lại phải thừa nhận?. Vì vậy, thiết nghĩ Luật HN&GĐ sửa đổi chỉ cần bổ sung quy định cụ thể để giải quyết các hậu quả phát sinh từ việc sống chung, sống thử như phương án một của dự thảo đưa ra. Đặc biệt, cần luật hóa cả các vấn đề pháp lý liên quan đến việc sống chung giữa những người cùng giới và khác giới, bởi trên thực tế, những người đồng giới vẫn sống chung với nhau, dù luật không thừa nhận.
Trên đây là một số chia sẻ của Luật sư, mọi yêu cầu hỗ trợ quý vị hãy liên hệ tổng đài tư vấn pháp luật 0915.27.05.27 của chúng tôi. Công ty luật Nhân Hòa chuyên dịch vụ luật sư uy tín, tin cậy đảm bảo giải quyết mọi vướng mắc bạn gặp phải.
Quý khách vui lòng liên hệ với chúng tôi theo thông tin sau:
Công ty Luật Nhân Hòa
Địa chỉ: 02 Hiệp Bình, phường Hiệp Bình Phước, quận Thủ Đức, Tp.HCM
Email: luatsunhanhoa@gmail.com
Hotline: 0915. 27.05.27
Trân trọng!