Theo quy định của Bộ luật Dân sự 2015, khi một người qua đời, nghĩa vụ tài sản chưa hoàn thành của họ không tự động biến mất, mà được giải quyết theo nguyên tắc thừa kế. Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa với việc người thừa kế phải gánh mọi khoản nợ của người chết vô điều kiện.1. Quy định pháp luật về vấn đề nghĩa vụ trả nợ của người thừa kế thay cho người chết:
1. Quy định pháp luật:
Điều 615 Bộ luật Dân sự quy định:
"Những người thừa kế có trách nhiệm liên đới thực hiện nghĩa vụ tài sản trong phạm vi di sản mà họ được hưởng..."
Nghĩa là, người nhận thừa kế chỉ phải trả nợ trong phạm vi giá trị phần di sản nhận được.
2. Khi nào người thừa kế phải trả nợ thay cho người chết?
Nhiều người nghĩ rằng khi một người mất thì mọi khoản nợ của họ sẽ “biến mất”. Tuy nhiên, theo quy định pháp luật, người để lại di sản không mất nghĩa vụ tài sản, mà trách nhiệm sẽ được chuyển giao cho người thừa kế nhưng có giới hạn.
- Có di sản được để lại
Trường hợp người mất có để lại tài sản thừa kế, thì người thừa kế bắt buộc phải thanh toán các nghĩa vụ tài chính, nợ nần trong phạm vi giá trị của phần tài sản họ được hưởng.
Ví dụ:
- Ông A qua đời, để lại 1 ngôi nhà trị giá 2 tỷ đồng và khoản nợ ngân hàng 500 triệu.
- Con trai ông A là người thừa kế duy nhất.
=> Người con phải dùng phần tài sản thừa kế (ngôi nhà hoặc khoản tương đương) để thanh toán khoản nợ 500 triệu này. Nếu từ chối thừa kế, sẽ không phải trả nợ.
- Có hợp đồng vay hoặc nghĩa vụ tài chính rõ ràng
Người thừa kế sẽ phải thực hiện nghĩa vụ nếu:
- Có hợp đồng vay tiền, giấy vay nợ hoặc giấy xác nhận nghĩa vụ tài chính được lập có chữ ký người vay.
- Có giấy nợ giữa người chết và bên thứ ba, kèm điều khoản, thời hạn trả rõ ràng.
Lưu ý: Chứng cứ phải hợp pháp và được lập trước khi người chết qua đời.
- Thừa kế mà không từ chối đúng quy định
Nếu người thừa kế không thực hiện quyền từ chối trong thời gian luật định (6 tháng kể từ ngày mở thừa kế), hoặc đã sử dụng tài sản thừa kế thì mặc nhiên được xem là đã chấp nhận thừa kế và phải chịu trách nhiệm với các nghĩa vụ liên quan.
- Có quyết định phân chia tài sản thừa kế có kèm nghĩa vụ
Khi có bản án, quyết định của tòa án hoặc văn bản thỏa thuận phân chia di sản có kèm cam kết thanh toán nợ thì người thừa kế bắt buộc thực hiện nghĩa vụ đó.
* Lưu ý quan trọng: Người thừa kế không phải trả nợ thay bằng tài sản riêng. Trách nhiệm trả nợ chỉ nằm trong giới hạn giá trị phần di sản họ nhận.
3. Trình tự, thủ tục thanh toán nợ sau khi nhận thừa kế
Khi đã nhận phần di sản, người thừa kế cần thực hiện các bước dưới đây để đảm bảo thanh toán nợ đúng quy định, minh bạch và tránh rắc rối pháp lý.
Bước 1: Kiểm kê tài sản và nghĩa vụ của người chết
Ngay sau khi có quyết định mở thừa kế hoặc di chúc:
- Lập danh sách tài sản: bao gồm bất động sản, tiền mặt, tài sản có giá trị (xe, vàng, cổ phiếu, v.v...).
- Lập danh sách nghĩa vụ tài chính: bao gồm nợ vay, thuế chưa nộp, phí dịch vụ, bảo trì, chi phí y tế còn tồn đọng, v.v...
???? Có thể yêu cầu ngân hàng, cơ quan thuế, hoặc bên cho vay cung cấp giấy xác nhận nợ.
Bước 2: Công bố di chúc hoặc văn bản phân chia di sản
Nếu có di chúc hợp pháp: tiến hành công bố theo trình tự công chứng.
Nếu không có di chúc: áp dụng thừa kế theo pháp luật, xác định hàng thừa kế, và lập văn bản phân chia di sản thừa kế.
* Lúc này, nên có luật sư hướng dẫn để tránh bỏ sót nghĩa vụ tài chính.
Bước 3: Ưu tiên thanh toán nợ trước khi chia tài sản
Theo Điều 658 Bộ luật Dân sự, thanh toán nghĩa vụ tài sản được ưu tiên thực hiện trước khi chia di sản:
Thứ tự ưu tiên bao gồm:
1. Chi phí mai táng.
2. Nợ thuế, tiền điện nước, nợ ngân hàng.
3. Chi phí điều trị, chăm sóc trước khi chết.
4. Khoản bồi thường thiệt hại (nếu có).
5. Nghĩa vụ cấp dưỡng, phụ cấp theo bản án.
* Nếu di sản không đủ thanh toán toàn bộ nợ, thì thực hiện theo tỷ lệ, không ai phải dùng tài sản riêng để bù.
Bước 4: Lập biên bản thanh toán và lưu trữ
- Biên bản thanh toán nợ nên có chữ ký các bên liên quan và được công chứng.
- Trường hợp chủ nợ yêu cầu khởi kiện vì không trả nợ, người thừa kế cần có chứng từ chứng minh đã thanh toán xong hoặc di sản không đủ.
Bước 5: Xử lý phần tài sản còn lại (nếu có)
Sau khi hoàn tất nghĩa vụ trả nợ:
- Phần tài sản còn lại sẽ được chia theo di chúc hoặc theo pháp luật.
- Nếu còn tranh chấp, người thừa kế có thể yêu cầu tòa án phân chia.
* Lưu ý thêm:
- Nếu người thừa kế đã nhận tài sản mà không thực hiện nghĩa vụ thì chủ nợ có quyền khởi kiện tại Tòa án để yêu cầu thanh toán.
- Nếu nhiều người cùng thừa kế, họ liên đới thanh toán nợ trong phạm vi phần mình được hưởng.
4. Khi nào người thừa kế KHÔNG phải trả nợ?
- Không nhận di sản
Nếu người thừa kế từ chối nhận di sản, họ sẽ không phải chịu nghĩa vụ trả nợ (theo Điều 620 BLDS).
- Di sản không đủ trả nợ
Nếu tổng giá trị tài sản để lại thấp hơn tổng số nợ thì người thừa kế chỉ trả trong phạm vi di sản, không phải trả bằng tài sản riêng.
- Không có căn cứ pháp lý xác nhận nợ
Trong trường hợp khoản nợ không có giấy tờ hoặc người thừa kế không biết và không thừa nhận thì cần tòa án xác định.
5. Thủ tục thanh toán nợ sau khi nhận thừa kế
- Bước 1: Xác minh các khoản nợ
- Kiểm tra sổ sách, hợp đồng, giấy tờ vay nợ, hóa đơn công nợ.
- Xác minh với ngân hàng, tổ chức tín dụng (nếu có nợ tài chính).
- Bước 2: Lập danh sách nghĩa vụ tài sản
- Tài sản là nhà, đất, tiền, xe, v.v...
- Nghĩa vụ gồm nợ vay, thuế chưa nộp, phí bảo trì, tiền thuê chưa thanh toán...
- Bước 3: Thanh toán nghĩa vụ tài sản
- Có thể thương lượng với chủ nợ để thanh toán từng phần.
- Nên có sự hỗ trợ từ luật sư để đảm bảo đúng quy định pháp luật.
6. Lời khuyên từ luật sư - làm gì trước khi nhận thừa kế?
Luật sư khuyến nghị bạn nên làm các bước sau để tránh rủi ro pháp lý:
- Kiểm tra kỹ các khoản nợ hoặc nghĩa vụ tài sản tồn đọng.
- Yêu cầu xác nhận từ ngân hàng, tổ chức tài chính nếu có nghi ngờ.
- Liên hệ luật sư chuyên thừa kế tài sản để tư vấn quy trình nhận hoặc từ chối di sản hợp pháp.
- Lập văn bản từ chối thừa kế (nếu cần), nộp tại phòng công chứng hoặc UBND.
Dịch vụ luật sư – Đồng hành cùng bạn trong tranh chấp và xử lý nghĩa vụ thừa kế
Bạn đang băn khoăn không biết có nên nhận thừa kế không vì người thân để lại nợ?
Hãy để luật sư chuyên về thừa kế và tài sản cá nhân hỗ trợ:
- Phân tích pháp lý khoản nợ.
- Đại diện đàm phán với chủ nợ.
- Soạn thảo văn bản từ chối thừa kế.
- Hướng dẫn thủ tục phân chia tài sản – trả nợ minh bạch.
Người nhận thừa kế không bắt buộc phải trả nợ thay người đã mất bằng tài sản cá nhân. Tuy nhiên, nghĩa vụ trả nợ trong phạm vi di sản nhận được là bắt buộc theo pháp luật. Do đó, hãy cân nhắc kỹ lưỡng và liên hệ luật sư để được tư vấn kỹ càng trước khi quyết định nhận hay từ chối phần thừa kế.
Liên hệ luật sư tư vấn, giải quyết tranh chấp thừa kế:
CÔNG TY LUẬT NHÂN HOÀ
Địa chỉ: 2 Hiệp Bình, phường Hiệp Bình Phước, Tp. Thủ Đức, Tp.Hồ Chí Minh
Hotline: 0915.27.05.27
Email: luatsunhanhoa@gmail.com
Trân trọng!